Dünya olarak çok zor bir dönemden geçiyoruz ve ilk defa bu küresel kriz bireysel hayatlarımızı da bu kadar etkileyen bir noktaya ulaştı. Ancak ortada kocaman bir sektör var. Mermerin ocaklardan çıkarılması, fabrikalarda işlenmesi ve son tüketiciye ulaşması gerekiyor. Operasyon sekteye uğramadan devam etmek zorunda olsa da krizden dolayı konuşulması gereken başlıklar var.
1- Para artık kolay kazanılmıyor
Gündemin ilk sırasındaki konu yüksek enflasyon ve ona bağlı olarak yüksek faiz ödemeleri. Amerika ve AB pazarlarında daha ön planda olan bir sorun. Yıllardır unutulmuştu enflasyon. Para artık eskisi gibi bereketli ve kolay kazanılabilen bir şey değil. Bazı ülkelerde dünya ortalamasının sekiz katına ulaşan enflasyon değerleri var. Daha birkaç ay öncesine kadar durum böyle değildi, birkaç ay sonrasının gidişatı da hiç iyi gözükmüyor. Bu tabii ki mermer ocakları için endişe verici bir haber.
2- Enerji krizi büyüyebilir
Pandemiden itibaren iki yıldır birçok sorun karşımıza çıktı. Lojistik, konteynır gibi… Ancak sorunlar bununla bitmiyor. Ukrayna’da savaş devam etmekte ve yakın zamanda sona erecekmiş gibi de durmuyor. Özellikle Avrupa pazarında enerji krizi çok büyük bir sorun haline gelebilir.
3- İşsizlik krizi potansiyel tehlike
An itibariyle işsizlik ile ilgili bir sorun yok, ancak yakın gelecekte bu da baş ağrıtabilir.
4- Kalifiye eleman büyük sorun
Sektördeki en derin sorunlardan biri kalifiye eleman eksiği. Şirketler bunu otomasyona yatırım yaparak ve yapıdaki bu eksiği kapatmaya yönelik makineler alarak çözmeye çalışıyorlar. Bu konuda yetişmiş insan sayısı yetersiz.
Hadi hızlı bir dünya turu atalım ve Avrupa Birliği’nden başlayalım:
AB’de Fransa 2024 ışığı
Orta ve Doğu Avrupa’nın en parlayan pazarlarından biri Polonya. Ancak enflasyon ve Ukrayna’daki savaşlar pazarda hafif bir yavaşlamaya sebep olabilir. Macaristan ve Çekya gibi ülkelerde sıkıntı gözükmüyor. Batı Avrupa pazarları olgun pazarlar. Genelde restorasyon ve inşaat alanlarında çok iyi atılımları söz konusu. Kamu alanlarında da iyiler. Taşa talep oluyor. Almanya’da renovasyon ve ev konularında bir atılım yapılıyor. Bir yavaşlama geliyor gibi duruyor sene sonuna kadar. Ama şimdilik yeteri kadar işleri var. Fransa ise en dinamik pazar ve işler hiç bu kadar iyi olmamıştı. 2024 Fransa olimpiyatlarının da bunda bir payı olabilir tabii ki. Ayrıca kalın doğal taşlar konusunda da işlerin iyi gittiğini gözlemliyoruz. Yeni nesil mimarlar doğal materyalleri projelerinde daha çok tercih etmeye başladılar, bu da doğal taş sektörü için güzel bir haber. İşlerin böyle devam edeceğini umalım. Bazı Avrupa şehirlerinde, yılda 80 bine yakın insanın gidip yerleştiği yerlerde de mesken inşaatlarının devam edeceği malum. Talep yaratıyorlar, kesin bir şekilde. Portekiz de çok dinamik bir pazar. Birleşik Krallık’ta ise bir gerileme gündemde, ancak taş ustalarıyla konuştuğumuz zaman hiç de şikayetçi gözükmüyorlar. Ellerinde yeterince iş var. Bu dinamiğin değişeceğini düşünmek için bir sebep yok.
ABD’de 3.5 milyon eve ihtiyaç var
ABD’ye geçelim. Amerika pazarının en önemli bileşeni mesken inşaatı. Ancak ciddi bir gerileme söz konusu. Bazı projeler adeta felç olmuş durumda. Amerika’da 3.5 milyon eve daha ihtiyaç olduğuna dair bir çalışma var. Ne olursa olsun bu projeler eninde sonunda tamamlanacak ve bitecek. Bu talebin karşılanması lazım. Covid ile ilgili başka konular da var. İnsanlardan artık büyük evler arıyorlar. Çünkü Covid ile birlikte evlerinden çalışmaya alıştılar. Güneye taşınmaya da başladılar. Boşalan ofisleri yeni kullanım amacıyla tadilata sokacaklar ve güneyde talebi karşılamayan evlerin sayısını artıracaklar. Bu doğaltaş için çok büyük bir şans olabilir. ABD pazarında ödemelerle ilgili sıkıntıların olduğu da söyleniyor. Bu da ABD’nin gerçekten de cazip bir pazar olup olmadığını sorgulatıyor. Ancak her şeyi şimdiden tahmin edemeyiz, neler olacak göreceğiz.
Güney Amerika gaz kesmiyor
Güney Amerika Covid’den inanılmaz hızlı bir şekilde kurtuldu ve operasyonlar gaz kesmeden devam ediyor. Bu iyi haber. Meksika ve Kolombiya gibi ülkelere olan talep de artmakta. Brezilya 4.1 milyar dolarlık ihracat gerçekleştirdi. Ancak bunun çoğunluğu granit. Bu onlar için bir sorun çünkü pazar paylarının çok büyük bir kısmı ABD’ye bağlı. Sadece mutfak tezgah üstü uygulamasında rekabet ediyorlar. Geniş bir yelpazeleri olmadığı için sorun yaşayabilirler.
Hindistan’da yatırımlar artıyor
Hindistan’a geçelim. Son 7 yıldır pazarın büyümesine engel olan iç sorunlarının çok büyük bir kısmını çözdüler. İnşaat çalışmaları devam ediyor ve birçok premium projede değerli doğal taşlara da yer veriyorlar. Orta segmentte ise herkesin bildiği büyük merkezlerle birlikte aynı zamanda daha küçük yerleşim yerlerinde ve şehirlerde de projeler hızla devam ediyor. Güney Hindistan’da maden lisanslarıyla ilgili sorun yaşanıyor, bu da ciddi bir sorun. 2023’de durum ne olur bilemeyiz, ama pazar büyümeye devam ediyor. Sürekli yeni mermer ve diğer materyallerin çıkarıldığı ocaklar açılıyor ve fabrikalar kuruluyor. Şu anda küçük ve önemsiz görünen ancak çok daha ciddileşebilecek bir sorun daha var. Hindistan’da çok büyük bir de seramik/porselen sektörü var. Artan üretim aktivitesi bazı sorunlara sebep olabilir.
Çin eskisi gibi olmayacak
Hadi Çin’e geçelim. Çin dünyadaki mermer ocaklarının efendisiydi. Satılan toplam mermerin yüzde 50’si Çin’in iç tüketimine ayrılıyordu. Balon çok büyümüştü ve sonunda patladı. Tıpkı birkaç yıl önce ABD örneğinde de gördüğümüz gibi, bu kadar büyük balonlar patladığı zaman işlerin toparlanması 6-7 yıl alabiliyor. Çin hükümetinin sert Covid tedbirlerinden dolayı önümüzdeki iki yıl içinde bolca kargaşa ve kaos yaşayacaklar, ancak ekonomileri büyümeye devam edecek. Özellikle iş dünyasında inşaat faaliyetleri çok dinamik seyrediyor. Ancak Çin bir daha asla eskisi seviyesinde olmayacak. Çok büyük bir alıcı olmaya devam edebilir, ancak eskisi gibi olmayacak.
Endonezya’da talep artıyor
Güney Kore’deki inşaat faaliyetleri de son yıllarda çok hızlı seyrediyor, yakın zamanda bir yavaşlama evresine girebilir. Endonezya 260 milyonluk bir ülke ve geçtiğimiz birkaç yıl içerisinde yüzde 5-6 kadar büyüdü. İnşaat sektörüyle beraber artan doğaltaş talepleri de oldukça bariz.
Arabistan, Türkiye’ye yarar
Şimdi Orta Doğu’ya gidelim. Doğaltaş talebi konusunda dünyanın en dinamik bölgesindeyiz. Özellikle de Suudi Arabistan. Enerji üretimi olan bu ülkelerin gelirleri 1.1 trilyon dolara ulaşıyor. Bu çok büyük bir meblağ. Ayrıca Suudi Arabistan’da yeni şehirler inşa ediliyor. Bu dinamizmden çevrede mermer konusunda ileri olan Türkiye, İran ve Mısır gibi ülkeler de faydalanacaklar. Analiz etmesi çok zor bir tablo var karşımızda. Olgunlaşmış pazarlar oldukça dirençli, gelişmekte olan ülkelerin pazarlarında ise gözle görülür bir büyüme var. İşler o kadar da kötü gitmiyor. Ancak her şeyin bir gecede değişebileceği günlerden geçiyoruz. 2023’ün nasıl geçeceğin tahmin etmek o kadar da kolay değil. Fiyatların artmaması gerekiyor. Ancak işler 2022’de gittiği gibi giderse, her şey yolunda gider. Sorun çıkmaz. Herkese iyi şanslar.
