Genel Yayın Yönetmenimiz Hasan Ercazip, doğal taş sektöründe 2024’ün fotoğrafını çekti…
“Karanlıkların en yoğun olduğu an, aydınlığa en yakın andır…” derler. Doğaltaş sektöründe özellikle son 2 yıldır ciddi bir kriz söz konusu… Eskiden “2024-2025 sorunlu görünüyor ama sonrasında işler düzelir” tarzı değerlendirmeler yapılırken tünelin ucunda halen hiçbir ışık görünmüyor. İnsan ister istemez şu çıkarımı yapıyor: Karanlıkların en yoğun olduğu ana halen gelmedik! Gelin o karanlıkların biraz içine dalalım…
Talepte düşüş, arzda fren
Sorunları iki temelde incelemek gerekiyor. Birincisi küresel durum. Dünya ekonomisinde son dönemde sıkıntıların yaşandığı, ticaretin yavaşladığı söylenebilir. Bu durum doğal taş sektörüne etki ediyor tabii ki. Farklı farklı pazar analizlerine girmeden talepte genel bir düşüş söz konusu. Bu durum da arzı frenliyor. Çoğu firma standart kapasitelerinin altında çalışıyor, bazı ocaklar kış sezonuna erken giriyor!
Kanayan yara blok pazarı
Doğal taş sektörü için en büyük sorun blok pazarında. Özellikle 2022 ve 2023 yılları bıçak kemiğe dayandığı dedirtse bile, blok pazarının 2017’den bu yana adım adım gerilediğini söylemek mümkün. 2017 yılında 5 milyon 663 bin ton blok mermer ihraç edilirken, 2023 sonu itibarıyla bu miktar 3 milyon 436 bin tona gerilemiş durumda. Kazançta ise 1.1 milyar dolar seviyesinden 665 milyon dolara inilmiş durumda. Yani kayıp yaklaşık yüzde 50.
Çin’de kurallar değişiyor
2024 Xiamen fuarının sektör için ciddi bir şok olduğunu söylemek mümkün. Brezilya ve İtalya firmaları dolup taşarken Türk stantlarına ilginin neredeyse yok denecek kadar az oluşu herkesi şaşırtmıştı. Şu net ki, Çin’de artık oyunun kuralları değişiyor. Çin, sektörün ‘ağır işçisi’ rolünden sıkılmış durumda. Daha az ama daha karlı iş mantığı öne çıkıyor. Yani artık Çin pazarı, “Ne verirsen alır” noktada değil. Sektörün Çin pazarından beklentileri de düşmüş durumda. Bu durum 2025 fuarına yönelik talepten de çok net anlaşılıyor!
Süveyş krizi ekstra yük
Çin’deki bu krizin üstüne Süveyş Kanalı’ndaki krizi de ekleniyor. Bölgedeki saldırılar nedeniyle Süveyş Kanalı’ndan uzak duran yük gemileri Ümit Burnu’nu dolaşıyor. Navlun bedellerindeki artış ayrıca ihracatçının üzerine yük olarak biniyor. Bu durumda 30-32 gün süren teslimat süresi 2 aya çıkıyor, satılan malın paraya çevirme süresi uzuyor. Çinli alıcılar ürünlerini daha çabuk temin edebilecekleri Kamboçya gibi alternatiflere yöneliyor!
Sürprizler öne çıkmalı
Moda kesinlikle önemli. Ancak bir renk ya da taş moda olduğunda aynı bölgede, neredeyse dip dibe açılan ocakların ne sonuç verdiğini görmenin zamanı gelmedi mi? Sanıyorum 4 yıl önce Xiamen’de Çinli dostum Tim Wu, “Türkiye doğaltaşın sürprizler ülkesi” demişti. Son dönemde sanki bu kimliği unutmuş gibi sektör. Benzer tonlar, benzer taşlar yerine insanları şaşırtacak, fuarda pek benzeri olmayan sürprizleri öne çıkarmak şart.
Pazarlık kozu Hindistan’da
Çin’deki durağanlığın artık kalıcı hale geldiği yönündeki izlenimin altını çizmiştik. Hindistan ağırlıklı çalışan bir dostumun “Çin uzmanları bile artık bize Hindistan’a iş yapmanın detaylarını soruyor” sözleri çok şey anlatıyor. Ama Hindistan pazarında da 2024 pek keyifli geçmiyor. Ayrıca Hintli müşterilerin, Çin’deki durağanlığı bir pazarlık kozu olarak gördüklerini duyuyoruz. Sürekli fiyat kırmaya çalışan müşteriler, can sıkıntısını ikiye katlıyor. Aynı şekilde Mısır pazarında da yaprak kımıldamıyor.
ABD’de ‘yasak’ beklentisi!
Biliyorsunuzdur, geçtiğimiz yılın sonunda Avustralya’da alınan silisyum kaynaklı ölümler nedeniyle kompozit taşların kullanımı yasaklanmıştı. Bu kararın ardından Yeni Zelanda’da da sendikalar, Çalışma Bakanı’na kompozit taşların yasaklanması için çağrıda bulundu. ABD’de de benzer şekilde konunun medyada daha çok konuşulur hale geldiği, olası bir yasağın tartışıldığını öğrendik. Peki yasak gelirse ne olur? ABD pazarında ciddi bir patlama yaşanır mı? Pandemi dönemindeki renovasyon hareketliliğine benzer bir artış gelir mi? İhtimal çok yakın.
Fuar mantığı değişmeli
Fuarlar konusunda son dönemde sektördeki insanlarda konuştuğumuzda bir değişim talebi öne çıkıyor. Dünyayı daha derinlemesine okumaya çalışanlar için fuarlarımızın, fuarlardaki sergi mantığımızın geldiği nokta şu: Kendimizi tekrarlamak… 3 boyutlu bir gözlükle fuarın içini gezdiğinizi düşünün. Hemen hemen birbirinin aynı stantlar, birbirine benzer taşlar ve hammadde sergilemenin ötesine geçemeyen sunumlar. Yaratıcılığı ve sanatı öne çıkaran sunumların ve İzmir fuarını çok daha renkli bir hale getirmenin zamanı geldi gibi duruyor.
Maliyetler bel büküyor
Sektöre yönelik özeleştirileri sıralarken, dış etkenlerin altını da çizmek gerek. Maliyet artışları öyle bir noktada ki, sektörü ciddi anlamda sallıyor. Sektörde yeni ocak, yeni yatırım iştahının yerini yarın korkusu almış durumda. Genel seçimlerin yapıldığı 14 Mayıs 2023 itibarıyla 18.50 lira olan mazot bugün 43 liraya tırmanmış. 8.500 lira olan asgari ücret, 17 bin 2 lira olmuş. Buna karşın dolar 19.64’ten 34.15 seviyesine ulaşmış. Bu durumu müşterisine yansıtamayan ihracatçı, aradaki farkı sübvanse etmekten bunalmış!
Şimdi hesap devri
Tüm bunların sonucu mu? Bir fuarcı dostumuzun, “Ağabey mermercilerin maliyet muhasebesi yaptığını ilk kez gördüm” sözlerinin üzerinden sanırım 3-4 yıl geçti. Şimdi ise devir hesap devri… O mermerciler, bugün hangi kalemden nasıl tasarruf edeceğini, gemiyi nasıl yüzdüreceğini düşünüyor! Kimi ocağını erken kapatıyor, kimi satışa çıkarıyor, kimi makine almaktan kaçıyor. Yeni yatırım yapmak uzak ve ürkütücü geliyor. Başta da dedik ya, karanlıkların ardında henüz ışık görünmüyor.
